Świat bez e-maila i SMS-a. Najstarsza pocztówka z wizerunkiem Wzgórza Tumskiego w zbiorach MMP

Kiedy chcemy kogoś pozdrowić, podzielić się z przyjaciółmi wrażeniami z podróży czy kina – wysyłamy SMS-a. Nawet życzenia świąteczne przesyłamy mailem, załączając kolorowe obrazki. Tym samym zrezygnowaliśmy z tradycyjnych form korespondencji – listów i pocztówek. Pod koniec XIX wieku wydawało się jednak, że to właśnie kartonik o wymiarach 9 na 13 cm z krótką korespondencją, przesyłany pocztą, zrewolucjonizował epistolografię. Awers najstarszych pocztówek zawierał miejsce na wpisanie danych adresata, zaś korespondencję zamieszczano na rewersie, ozdobionym litograficznym widokiem jakiegoś miasta, czasem zawierającym tylko kolorową ramkę lub inny ozdobnik. Szybko też karty pocztowe stały się obiektami kolekcjonerskimi, pieczołowicie przechowywanymi w specjalnie do tego celu przeznaczonych albumach. Kto dziś pamięta, że gdy przy okazji pierwszej wystawy odkrytek (z języka rosyjskiego) lub korespondentek (z języka niemieckiego) zorganizowanej w Warszawie w 1900 roku rozpisano konkurs na polską jednowyrazową nazwę tychże kartoników. Spośród niemal 300 propozycji, wśród których były takie jak „bezkopertka”, „wiadomostka” czy „otwartolist”, wybrano „pocztówkę” właśnie – pomysł niejakiej Marii B. Jak się wkrótce okazało pod pseudonimem tym krył się mistrz pióra i powieści Henryk Sienkiewicz.

Dziś pocztówki cieszą głównie kolekcjonerów. Znajdziemy je także w zbiorach większości muzeów. W Muzeum Mazowieckim w Płocku jest ich około 8 tysięcy. Szczególnie cenne są dla nas te, których nakładcy byli związani z naszym miastem, a na kartach prezentują się widoki Płocka. Popularnością cieszył się zwłaszcza krajobraz ze Wzgórzem Tumskim od strony Wisły. Znalazł się on na najstarszej pocztówce z widokiem Płocka w zbiorach naszego muzeum, wydanej około 1898 roku. W tym bowiem czasie ukazała się w Krakowie publikacja Konstantego Woźniaka pt. Kraj w obrazach: zbiór fotografji najbardziej uwagi godnych miast, okolic, zabytków starożytności i dzieł sztuki, w części pierwszej prezentująca Królestwo Polskie.

Wśród reprodukowanych w książce fotografii 6 poświęcono Płockowi, w tym Widok ogólny od strony Wisły wykonany na podstawie fotografii Wacława Jankowskiego (1863–1917). Wywodzący się z Włocławka fotograf prowadził w Płocku zakład w latach 1890-1900. Prócz fotografii atelierowych wykonywał również zdjęcia pejzażowe. W zbiorach muzeum znajduje się fotografia Jankowskiego reprodukowana we wspomnianej książce i na pocztówce. Tę samą kliszę wykorzystali też późniejsi wydawcy pocztówek: Ludwik Kempner z Płocka, Konrad Junga z Bydgoszczy, a nawet Isidor Themal z Poznania, który umieścił fotografię Jankowskiego na karcie z okresu pierwszej wojny światowej zatytułowanej Deutscher Kriegsgruss aus Russland. Die russische Grenzfestung Plock (Niemieckie wojenne pozdrowienia z Rosji. Rosyjska twierdza graniczna Płock).

Magdalena Bilska-Ciećwierz