Dział Historii, funkcjonujący w strukturze MMP jako samodzielna komórka organizacyjna od 1975 roku, zgodnie z postanowieniami statutu bada przeszłość Płocka i Mazowsza Płockiego począwszy od XIX wieku.
W zbiorach Działu Historii znajduje się:
Aktualnie liczba muzealiów zgromadzonych przez Dział Historii wynosi 21 201. Ich pozyskanie odbywało się głównie drogą darów i przekazów, rzadziej zakupów. Dokumentują losy poszczególnych osób, czasem całych rodzin czy grup społecznych, ilustrują działalność stowarzyszeń, instytucji, urzędów, zakładów pracy, budując tym samym obraz życia społecznego, gospodarczego, politycznego i kulturalnego miasta i regionu.
Najpoważniejszą liczebnie grupę stanowi kolekcja różnorodnych archiwaliów a także fotografii prezentujących wizerunki i sceny z życia płocczan, wykonanych w płockich zakładach fotograficznych lub poza nimi. Bogata kolekcja pocztówek (głównie XX – wiecznych) eksponuje tematykę patriotyczną, okolicznościową, satyryczną, artystyczną z zakresu sztuki ludowej i secesyjnej oraz przedstawienia ikonograficzne miast polskich, a zwłaszcza Płocka. Poza wymienionymi powyżej kolekcjami można wyodrębnić także: sfragistyczną – zawierającą tłoki pieczętne i odciski pieczęci, z których najstarsze pochodzą z końca XVIII; kartograficzną – obejmującą szkice wywiadowcze, plany i mapy nawet z połowy XVIII w., falerystyczną, weksykologiczną, a ponadto interesujący zespół biżuterii patriotycznej z niezwykle cennym zbiorem pamiątek żałoby narodowej w latach 1861-1863, masonika wywodzące się z pierwszej ćwierci XIX w. i wieku XX. oraz kolekcję militariów złożoną z broni białej i palnej, ponadto mundurów, elementów uzbrojenia i oporządzenia żołnierzy z XIX i XX w.
